Gümrük idarelerince, gümrük kanunu uyarınca düzenlenen ek tahakkuk ve ceza kararlarına karşı yükümlüler (gümrük vergilerini ödemekle yükümlü olanlar) kendilerine tebliğ tarihinden itibaren on beş gün içerisinde itiraz yoluna ya da uzlaşma yoluna başvurabilirler. İtiraz, ek tahakkuk ve ceza kararlarına karşı olabileceği gibi herhangi bir idari karara karşı da yapılabilir. Örneğin; gümrük vergilerinin geri verilmesi başvurunun gümrük müdürlüğü tarafından reddedilmesi durumunda, ret kararının tebliğ tarihinden itibaren on beş gün içerisinde bir üst makam olan Bölge Müdürlüğüne itiraz edilebilir. Uzlaşma ise gümrük idarelerince düzenlenen ek tahakkuk ve ceza kararı muhteviyatı alacaklar için yapılabilir.
Uzlaşmanın Kapsamı
Beyan edilen gümrük vergileri ile gümrük idaresi tarafından tespit edilen gümrük vergileri arasında farklılık olması durumunda yükümlülere tebliğ edilen gümrük vergileri ve cezaları, gümrük müdürlüğü tarafından tespit edilmeden önce yükümlü tarafından beyan edilen gümrük vergileri, gümrük kanunu ve ilgili diğer kanunlar uyarınca gümrük idareleri tarafından düzenlenen idari para cezaları uzlaşmanın kapsamını oluşturur.
Kanunda belirtilen uzlaşmanın kapsamına bakıldığında, gümrük vergilerinin asılları, gümrük vergilerine bağlı olarak düzenlenen idari para cezaları, gümrük vergilerine bağlı olmayan idari para cezaları ve usulsüzlük cezaları yer almaktadır. Ayrıca, uzlaşma konusu vergiler sadece gümrük vergisi olmayıp gümrük idarelerince tahsil edilen diğer vergi alacakları da gümrük uzlaşma konusuna girmektedir.
4458 sayılı Kanunun 244. maddesinde düzenlenen uzlaşma hükümlerine göre, gümrük vergilerinin asılları uzlaşma konusuna dahil edilmiş ve Gümrük Uzlaşma Yönetmeliği’nde uzlaşmaya konu olan vergiler arasında gümrük vergisi, ilave gümrük vergisi, katma değer vergisi, özel tüketim vergisi, ek mali yükümlülük, kaynak kullanımını destekleme fonu, çevre katkı payı gibi vergi ve alacaklar sayılmıştır. Her ne kadar vergi asıllarının da uzlaşmaya konu edilebileceği kanun ve yönetmelikte düzenlenmiş olsa da uygulamada vergi asıllarında herhangi bir indirime gidilmemekte, idari para cezaları üzerinde bağlayıcı olmamakla birlikte %35- %50 arasında bir oranla uzlaşma sağlanmaktadır.
Uzlaşmaya başvurulabilmesi için, yükümlü veya ceza muhatabı tarafından söz konusu eksiklik ve aykırılıkların kanun hükümlerine yeterince nüfuz edememekten veya kanun hükümlerini yanlış yorumlamaktan kaynaklandığı ya da ihtilaf konusu olayda yargı kararları ile idarenin görüş farklılığı olduğu gerekçe gösterilerek uzlaşma talebinde bulunulabilir.
Uzlaşma talebi yükümlüye tebliğ edilen alacakların tamamı için yapılabileceği gibi vergiler veya cezaların tür itibariyle bir kısmı için de yapılabilir. Örneğin; gümrük idareleri tarafından yapılan bir incelemede yükümlü tarafından yurtiçi giderin eksik beyan edilerek KDV’nin eksik tahakkuk ettirildiği ve ithalata konu eşyanın GTİP’inin yanlış beyan edilerek gümrük vergisinin eksik hesaplandığı gerekçesi ile Gümrük Kanunu’nun 234. maddesi uyarınca idari para cezası düzenlemiş olsun. Bu durumda mükellef tarafından yurt içi giderin eksikliği dolayısıyla KDV’nin eksik tahakkuk ettirilmesi sonucu oluşan vergi eksikliğinin kabul edilmesi sonucunda uzlaşmaya konu edilebilir. Bununla birlikte, yükümlü tarafından aynı olayda ithal eşyasına ilişkin GTİP’inin doğru beyan edildiği iddia edilerek idarenin kararının yanlış olduğu gerekçesi ile gümrük vergisi için düzenlenen ek tahakkuk ve ceza kararına itiraz edilebilir.
Uzlaşmaya Konu Olmayan Vergi ve Cezalar
Gümrük vergilerinin matrahına girmekle birlikte, gümrük idarelerince takip ve tahsil edilmeyen vergi ve benzeri mali yükler uzlaşmaya konu edilemez. Yine aynı tür vergi ve cezaların bir kısmı için uzlaşma talebinde bulunulamaz. Yine alacağın tahsilat aşamasına geldiği durumlarda söz konusu alacak uzlaşmaya konu edilemez. Gümrük vergi ve cezalarının yükümlüye tebliğ tarihinden itibaren on beş gün içerinde itiraza konu edilmesi ya da uzlaşma başvurunda bulunulması gerekir. Gümrük vergi ve cezaları son zamanlarda daha çok kayıtlı elektronik posta (KEP) yoluyla gönderilmektedir.
Elektronik olarak iletilen tebligatlar, mükellefin elektronik tebligat adresine ulaştığı tarihten itibaren beş gün sonra tebliğ edilmiş sayılmaktadır. Tebliğ tarihinden itibaren on beş gün içerinde uzlaşmaya başvurulmaması ya da itiraz edilmemesi durumunda gümrük vergi ve cezaları kesinleşmektedir. Dolayısıyla on beş günlük süre hak düşürücü süredir ve özen gösterilmesi gerekir. On beş günlük süre geçirilmesi durumunda gümrük vergi ve cezalarına ilişkin alacaklar için tahsilat aşamasına geçilmiş olur.
Uzlaşma talebi, henüz itiraz başvuru yapılmamış ya da itiraz edilmiş olmakla birlikte itirazı henüz sonuçlandırılmamış vergi ve cezaları için yapılır. 2019 yılında yapılan düzenleme ile itiraz başvurusu yapılmış ancak henüz itirazı sonuçlanmamış vergi ve cezalar için de uzlaşma başvurusu yapılabileceği kanunda yer bulmuştur. Bununla birlikte dikkat edilmesi gereken husus ise kanunda belirtilen tebliğ tarihinden itibaren on beş günlük süre itiraz başvurusunda bulunulmuş ancak itirazı henüz sonuçlanmamış durumlar için de söz konusudur. İtirazı henüz sonuçlanmamış olsa da tebliğ tarihinden itibaren on beş günü geçmiş olan vergi ve alacaklar için uzlaşmaya başvurulamaz.
Uzlaşma talebinde bulunulması halinde ise itiraz veya dava açma süresi durur, yükümlüler ve idarenin söz konusu vergi ve ceza alacakları konusunda uzlaşamaması durumunda ise süre kaldığı yerden devam eder ancak sürenin bitimine beş günden az kalmış olması halinde ise süre beş güne tamamlanır. Uzlaşmanın vaki olmaması durumunda yeniden uzlaşma talebinde bulunulamaz. Bu durumda yükümlü tarafından ya itiraz ve idari yargı yollarının kullanılması ya da gümrük vergi ve cezalara ilişkin alacağın ödenmesi yoluna gidilebilir.
Vergi ve cezalara ilişkin durumun 5607 sayılı Kaçakçılıkla Mücadele Kanunu’nun 3. maddesinde sayılan kaçakçılık fiillerinden birine temas etmesi halinde uzlaşma başvurusunda bulunulamaz. Örneğin; dahilde işleme rejimi çerçevesinde getirilen kumaşı işledikten sonra yurt içine satılması sonucu dahilde işleme rejimi ihlal edilmiş olur, teminata bağlanan vergiler tahsil edilerek Gümrük Kanunu’nun 238. maddesi uyarınca idari para cezası uygulanır. Bu durumdaki vergi ve cezalara ilişkin uzlaşma başvurusunda bulunulabilir.
Dahilde işleme rejimi kapsamında getirilen eşyaların yurt içine satılması ve bu eşyalar yerine başka eşyaların yurt dışına çıkarılmasına teşebbüs edilmesi sonucu yine teminata bağlanan vergiler tahsil edilecek ve rejim hükümlerinin kötüye kullanılması nedeniyle 238. madde uyarınca idari para cezası düzenlenecektir. Bu durumda uzlaşma başvurusunda bulunulamaz. 5607 sayılı kanunun 3/4 maddesinde belirtilen fiile ilişkin bir durum olması nedeniyle uzlaşma konu edilememektedir.
Yine adli süreç başlamamış olmakla birlikte; 5607 sayılı Kanunun 3. maddesi kapsamında takibatta bulunulması talebiyle fezleke veya rapor düzenlenmiş ya da adli makamlara bildirilmiş olması, adli mercilerde soruşturma ya da kovuşturma yapılıyor olması ve ilgili mahkeme tarafından ceza verilmiş olması hallerinde uzlaşma yapılmaz. Eşyanın mülkiyetinin kamuya geçirilmesine ilişkin kararlar da uzlaşmaya konu edilemez. Ancak mülkiyetinin kamuya geçirilmesine karar verilen eşyalar ile ilgili vergiler ve para cezaları uzlaşmaya konu edilebilir.
Uzlaşma Başvurusu
Uzlaşma talepleri yükümlünün kendisi, temsilcisi veya özel vekaletname verilmesi şartıyla gümrük müşaviri tarafından BİLGE şifresi kullanılarak online olarak yapılır. Yine BİLGE şifresinin olmadığı durumlarda uzlaşma başvuru formu ile de başvuruda bulunulabilir. Gümrük vergi ve cezalarından iştirak ve müteselsil sorumluluk gereği birden fazla yükümlünün sorumlu olması durumunda ceza tatbik edilenlerden her biri uzlaşma başvurusunda bulunabilir. Bu hüküm uyarınca uzlaşma başvurusunda bulunulması ve uzlaşmanın vaki olması durumunda uzlaşma sadece başvuruda bulunan taraf için geçerli olur.
Gümrük Müşavirlerinin yükümlü adına uzlaşma talebinde bulunabilmesi, uzlaşma görüşmelerine katılabilmesi ve uzlaşma tutanaklarını imzalayabilmesi için vekaletnamede mutlak suretle “Gümrük Uzlaşma Yönetmeliği kapsamında uzlaşma talebinde bulunmaya, uzlaşmaya katılmaya, komisyona teklif sunmaya, komisyon teklifini kabul etmeye, uzlaşma tutanaklarını imzalamaya” vb. ibarelerini içeren vekaletname verilmesi ve vekaletnamenin başvuru veya görüşme tarihi itibariyle geçerli olması gerekmektedir. Yine avukatların da yükümlüler adına uzlaşma talebinde bulunabilmeleri mümkün bulunmaktadır.
Aynı nitelikteki alacakların birden fazla gümrük müdürlüğünde veya bölge müdürlüğü bağlantılarında yapılan işlemlere ilişkin olması halinde söz konusu alacakların toplamı tek bir uzlaşmaya konu olabilir. Bu durumda yükümlü tarafından uzlaşmaya konu alacaklar için detaylı bilgilerin verilmesi şartıyla işlemin yapıldığı gümrük idarelerinden herhangi birine de başvurulabilir.
Yükümlüler, kendilerine tebliğ edilen ek tahakkuk ve ceza kararları için hem itiraz hem de uzlaşma başvurusunda bulunamazlar. Uzlaşmaya konu olan alacaklar için uzlaşma başvurusundan feragat edilmesi, uzlaşma talebinin reddedilmesi, uzlaşmanın vaki olmaması veya temin edilememesi halinde ancak itiraz edilebilmektedir. Yine, itiraza konu edilerek itirazı sonuçlandırılmış alacaklar için de uzlaşma talebinde bulunulamaz. Uzlaşma başvurusundan feragat edilmesi, uzlaşma talebinin reddedilmesi, uzlaşmanın vaki olmaması halinde, yükümlülerin itiraz etmek istemesi halinde yeni bir itiraz başvurusunda bulunması gerekmektedir.
Uzlaşmaya ilişkin talepler, uzlaşma komisyonun sekretaryası tarafından öncelikle usul yönünden incelenir. Yapılan incelemede, başvuru sahibinin başvuruda bulunma yetkisine haiz olup olmadığı, başvurunun süresi içinde yapılıp yapılmadığı, alacağın uzlaşma kapsamına girip girmediği, uzlaşmanın komisyonun yetkisi içinde bulunup bulunmadığı hususları değerlendirilir. Usule ilişkin koşulları taşımayan talepler değerlendirilmez. Bu durum ilgiliye tebliğ edilir.
Uzlaşma Talebinin Sonuçları
Usule ilişkin eksikliklerin giderilebilir nitelikte olması halinde yükümlüye eksikliklerin tamamlanması için başvuru süresinin sonuna kadar süre verilir. Başvuru süresinin sonunda uzlaşma başvurusunda bulunulmuş olması ve usule ilişkin eksikliklerin giderilebilir nitelikte olması halinde üç iş günü ek süre verilir.
Uzlaşma talebinde bulunulması halinde itiraz veya dava açma süresi durur. Uzlaşmanın vaki olmaması, temin edilememesi veya uzlaşma talebinin reddedilmesi halinde tebliğ tarihinden itibaren süre kaldığı yerden işlemeye devam eder. Ancak her durumda sürenin bitimine beş günden az kalmış olması halinde süre beş güne tamamlanır.
Süresi içinde uzlaşma talebinde bulunan yükümlü, uzlaşma talep ettiği alacaklar için kendisine uzlaşma davetiyesi yazısı talep etmeden önce bir dilekçe ile başvurarak uzlaşma başvurusundan feragat edebilir. Başvurudan feragat edilmesi halinde feragatin kabul edildiğinin tebliğinden itibaren itiraz veya dava açma süresi kaldığı yerden işlemeye devam eder ve aynı alacak için tekrar uzlaşma talebinde bulunulamaz.
Aynı gümrük vergilerinin ödenmesinden yükümlü ile birlikte gümrük müşavirlerinin de müştereken ve müteselsilen sorumlu olması durumunda taraflardan birinin uzlaşma başvurusunda bulunmuş olması, diğerinin itiraz etmesi halinde itiraz başvurusunda bulunan tarafın talebi, uzlaşma talebi sonuçlandıktan sonra değerlendirmeye alınmaktadır.
Yapılan görüşme sonucunda uzlaşma sağlandığı taktirde uzlaşma komisyonu durumu üç nüsha olarak düzenlenen tutanakla tespit eder. Tutanak üzerine imza alınarak yükümlüye derhal tebliğ edilir ve bir nüshası verilir. Uzlaşma temin edilemediği takdirde temin edilememe nedeni de belirtilerek komisyonca tutanak düzenlenir. Uzlaşmanın vaki olmaması halinde komisyonun nihai teklifi tutanağa geçirilerek bir nüshası yükümlüye verilir. Yükümlü kendisine tebliğ tarihinden on beş gün içerisinde son gün mesai bitimine kadar komisyonun nihai teklifini kabul ettiğini bir dilekçe ile Gümrük ve Dış Ticaret Bölge Müdürlüğü’ne bildirdiği taktirde uzlaşma vaki olmuş sayılır.
Komisyonla yapılan uzlaşma görüşmeleri sırasında düzenlenen tutanakların yükümlü tarafından imzalanarak bir nüshasının yükümlüye verilmesi tebliğ hükmündedir ve yükümlüye ayrıca tebligat yapılmaz. Burada dikkat edilmesi gereken konu uzlaşma görüşmeleri sonucunda üzerinde uzlaşılan miktar üzerinden tutanağın komisyon üyelerince ve yükümlü veya temsilcisi tarafından imzalanması ve bir nüshasının kendisine verilmesi sonucu tebliğ edilmiş sayılır. Ayrıca herhangi bir tebligat yapılmaz ve bu tarihten itibaren otuz gün içinde uzlaşılan miktarın ödenmesi gerekir. Gümrük idarelerinden tebligat beklenilmesi sonucu otuz günlük sürenin geçirilmesi durumunda uzlaşma hakkı kaybedilmiş olur ve tekrar uzlaşma talebinde bulunulamaz.
Üzerinde uzlaşılan cezalar hakkında peşin ödeme indiriminden yararlanılamaz, uzlaşma tutanağının yükümlüye verilmesi (tebliği) tarihinden itibaren bir ay içinde ödenir. Uzlaşılan vergilere ilişkin gümrük yükümlülüğünün başladığı tarihten itibaren uzlaşma tutanağının imzalandığı tarihe kadar geçen süre için gecikme faizi uygulanır.
Yükümlüler tarafından gümrük beyannamelerinin üzerine ‘‘itirazım vardır’’ şeklinde ihtirazı kayıt şerhi düşülerek hak arama yollarına başvuru hakkının saklı tutulduğu durumlara ilişkin ithalat beyannamelerine ek tahakkuk ve ceza kararı düzenlendiği taktirde, itirazım vardır şerhinin Gümrük Kanunun 242. maddesinde yapılan itiraz olarak değerlendirilemez. Dolayısıyla ihtirazı kayıtlı beyannameler için de yükümlüler tarafından süresi içerisinde uzlaşma talebinde başvurulması durumunda uzlaşma talepleri kabul edilmektedir.
UNIQ GROUP GÜMRÜK MÜŞAVİRLİĞİ
Mevzuat Departmanı