Gümrük ve Dış Ticaret Direktörümüz İlker ÇOLAKVERMİŞ’in Ticaret Bakanlığı tarafından uygulamaya konulan akıllı ihracat robotu ile ilgili yaptığı çalışma Dünya Gazetesi’nde haber niteliği kazanarak 29.07.2021 tarihli baskısında yayımlanmıştır. Tüm ihracatçıların ve yeni ihracata başlayacak firmaların yararlanması temennisiyle bilgilerinize sunarız.
YAPAY ZEKA VE KOLAY İHRACAT PLATFORMU
Günümüzde dünyada en çok konuşulan konular arasında hiç kuşkusuz yapay zekâ teknolojisi ve bu teknolojinin hayatımıza etkileri ilk sıralarda yer almaktadır. Yapay zekanın (artificial intelligence) dünyamızı düşünülenden daha fazla etkileyeceği ve değiştireceği öngörülmektedir. Yapay zekâ ile makinelere insana özgü olan düşünme, değerlendirme ve sonuca ulaşma gibi beceriler kazandırılmakta ve bu makinelerin hayatımızın hemen her noktasına etki etmesi sağlanmaktadır.
Son yıllarda ülkeler arasında artan ticaret savaşları bağlamında, ihracata dayalı büyüme ekonomi modelini benimseyen Türkiye’nin 2023 yılı ihracat hedeflerine ulaşabilmesi, ihracatçıların uluslararası alanda rekabet gücünün artması ve yeni pazarlara ulaşması için yapay zekâ teknolojisinden faydalanarak Ticaret Bakanlığı tarafından geliştirilen Kolay İhracat Platformu kullanıma açılmıştır. Köşe yazımızın amacı, yapay zekanın elektriğin ve internetin bulunması gibi bir devrim niteliğinde olduğu göz önüne alındığında, bu teknolojiden ülkemiz ihracatçılarının faydalanması, yeni ihracatçı girişimcilerin oluşması için bu platformunun kullanımının yaygınlaşmasının sağlanmasıdır.
Yapay Zekâ
Yapay zekâ tanımının en çok bilinenleri arasında ‘‘İnsanın zekasını kullanarak yapabildiği işleri yapabilen makinenin oluşturulması hakkındaki bilimdir’’ (Marvin Minsky) şeklinde tanımlama yer almaktadır. Tarihsel olarak bakıldığında yapay zekâ kavramının geçmişi esasında günümüzde kullanılan bilgisayarlar kadar eski olduğu görülmektedir. Yapay zekâ terimi literatüre, 1956 yılında Amerikalı bilgisayar bilişimcisi John McCarty tarafından kazandırılmıştır.
IBM, teknolojinin ne kadar geliştiğini gösterebilmek için strateji ve düşünme oyunu olan satranç oynayabilen bilgisayarı (Deep Blue) geliştirerek otoriteler tarafından kabul gören ve dünyada en çok bilinen satranç şampiyonu Kasparov ile 1996 yılında bir maç ayarladı. Yapılan maçlar sonunda Kasparov Deep Blue yu 4-2 yendi. IBM bir yıl sonra Deep Blue’yu 3 dakikada 60 milyar hamleyi gözden geçirebilecek şekilde geliştirdi. 1997 yılında tekrar yapılan 6 setlik maçta Deep Blue Kasparov’u yenmeyi başararak insanlık tarihinde ilk kez bir bilgisayar, dünya satranç şampiyonunu yenmiş oldu.
Gelişen teknoloji ile makinelerin düşünme, verileri analiz etme ve sonuca ilişkin yorumlar yapabilme kabiliyetlerinin artmış olduğuna şahit oluyoruz. Hepimizin hayatına giren akıllı saatler, akıllı süpürgeler gibi cihazlar hayatımızı kolaylaştırarak bizlere konfor sunmakta ve insanlara zaman kazandırmaktadır. Özellikle bu gibi cihazların düşünebilme kabiliyetlerinin artması sonucu insanlara uyarılarda bulunması hayatımıza daha çok girmesine etken olmaktadır.
Özellikle Covid-19 salgınıyla önemi daha da anlaşılan insan kanındaki oksijen oranı seviyesi ile ilgili bilgilerin akıllı saatler tarafından uyarı olarak bizlere iletilmesi, hemen hepimizin kullandığı navigasyon uygulamalarından yolun yoğunluk durumuna göre uyarılarda bulunan ve daha az yoğunluklu alternatif yollar sunabilen uygulamaların rakiplerinin önüne geçtiği ve piyasada daha fazla talep gördüğü bilinmektedir.
Bugün yapay zekâ teknolojisi hayatın birçok alanında kullanılmaktadır. Bunlardan en çok bilinenleri ise sürücüsüz araç modellerinin kullanılmaya başlanması, savunma sanayisinde kullanılan insansız hava araçları ve zincir mağazalarda görülen sürücüsüz temizleme robotlarıdır. Tüm bunlarla birlikte yapay zekâ teknolojisinin ilerleyen yıllarda işsizlik oranını artıracağı gibi görüşler de bulunmaktadır. Bununla birlikte; Dünya Ekonomik Forumuna göre
2025 yılına kadar yapay zekâ bağlantılı olarak 26 ülkede 85 milyon iş yok olurken 97 milyon yeni işin meydana geleceği değerlendirilmektedir.
Yapay zekanın insana özgü özelliklerden olan düşünebilme, kavrayabilme ve öngörülerde bulunma özelliklerinden işletmeler her alanda yararlanmaktadırlar. İnsan anatomisinden esinlenerek geliştirilen yapay sinir ağları birçok nörondan oluşur ve bu nöronlar eş zamanlı olarak çalışırlar. Yapay sinir ağları sisteminde üç bölüm bulunmaktadır. Bu bölümler girdi, ara bölüm ve çıktı bölümleridir. Yapay sinir ağları bir şehirdeki, bir ülkedeki demografik bilgiler, eğitim düzeyi, insanların bir ürüne ödeyebileceği en yüksek miktar konularında analizler yaparak sonuç verileri elde etmekte, elde edilen bu veriler de işletmeler tarafından hedef kitle, stok sayıları ve satış tahmini konularında değerlendirilmektedir.
Bugün yapay zekâ teknolojisinden yararlanan işletmeler rakiplerine göre daha avantajlı bir konuma gelmekte ve bu işletmelerin ürünlerinin insanlar tarafından daha çok tercih edildiği gözlemlenmektedir. Akıllı robotlar yüz okuma sistemleri ile işletmelere gelen kişilerin baktıkları, ilgilendikleri ürün gruplarından veriler elde ederek bu verileri veri havuzunda toplayıp, yaptıkları analiz ile insanların tercihlerini, eğilimlerini değerlendirerek işletmelere fikirler vermektedir. Yine 7/24 hizmet verebilen akıllı sohbet robotları ile müşteriler öğrenmek istedikleri soruların cevabını akıllı robotlardan alabilmekte, randevu oluşturup randevu iptal edebilmekte, tahlil sonuçlarının öğrenilmesi gibi birçok alanda kullanılmakta ve birçok müşteriye aynı anda hizmet verebilmektedir.
Bugün dünyada yapay zekâ teknolojilerinden faydalanan ülkelerin kuşkusuz diğer ülkelere oranla daha avantajlı bir ekonomik duruma sahip olacağı bilinen bir gerçektir. Yapay zekanın üretim sürecinden pazarlama alanına kadar işletmeler için her safhada kullanılabilir olması, mevcut müşterilerin sadakatini kazanma, yeni pazarlara ulaşılabilmesi için de önemlidir. Bu bağlamda Ticaret Bakanlığı tarafından uygulamaya konulan Kolay İhracat Platformunun bu alandaki eksikliği giderdiği ve ihracatçılara yeni pazarlar bulunması noktasında, ülke ihracatına katkı sağlaması beklenmektedir.
Son yıllarda ülkeler arasındaki ticaret savaşlarında, özellikle dış pazarda rekabet gücünü oluşturan etmenlerde radikal değişiklikler yaşandığı gözlemlenmektedir. Özellikle internetin korkunç bir şekilde kullanılması ile artık dünya ülkeleri arasındaki sınırların sanal ortamda kalktığı söylenebilir. Böylelikle dış ticaret işlemlerinde, özellikle ihracata dayalı büyüme stratejilerini benimseyen Türkiye gibi ülkeler için mevcut müşterilerini elinde tutma ve yeni pazarlara ulaşma açısından Çin gibi maliyet avantajı olan ülkeler ile rekabet edebilmek giderek zorlaşmaktadır.
Bireysel tüketici olan bizler dahi herhangi bir ürünü satın almadan internet ortamında aynı veya benzer ürünlerin fiyat ve performanslarını kıyaslama ve fiyatları daha düşük olan tedarikçilerden satın alma eğilimindeyiz. Bu durum makro planda işletmeler bazında değerlendirildiğinde de aynı sonuçlara ulaşılmaktadır. Yine gelişen teknoloji ile uçak kargo taşımacılığı göz önüne alındığında, işletmeler açısından dünyanın herhangi bir noktasındaki ürüne ulaşarak hızlı bir şekilde tedarik edilebilmesi giderek kolaylaşmaktadır. Böylelikle işletmeler için mevcut müşterilerinin sadakatini sağlamak ve yeni pazarlara ulaşmak daha da önemli hale gelmektedir.
Kolay İhracat Platformu
Türkiye 1980’li yıllardan itibaren ithal ikameci sanayi politikalarından ihracata dayalı büyüme modellerini benimsemeye başlamasıyla birlikte, ekonomik olarak diğer ülkelerle entegrasyon sürecine girmiştir. Bu çerçevede 1995 yılında Gümrük Birliğine üye olarak, dış ticaret politikalarını da birliğin amaç ve hedefleri doğrultusunda kendi ekonomisi ile uyumlaştırmaya başlamıştır. Dünya Ticaret Örgütü ve Gümrük Birliğinin mevzuatı çerçevesinde Türkiye’de ihracata yönelik teşvikler yine bu çatı kuruluşların politikaları doğrultusunda olmaktadır. Bu çerçevede Türkiye’nin en çok kullandığı ihracat teşvik sistemi ise bir gümrük rejimi olan Dahilde İşleme sistemidir.
İhracatın tanımını yapacak olursak; bir malın yürürlükteki ihracat mevzuatı ile gümrük mevzuatına uygun şekilde Türkiye gümrük bölgesi dışına veya serbest bölgelere mal çıkarılması veya Ticaret Bakanlığı’nca ihracat olarak kabul edilen sair çıkış ve işlemlerdir. Ülkemizde vergi numarasına sahip gerçek veya tüzel kişiler ile tüzel kişilik statüsüne sahip olmamakla birlikte yürürlükteki mevzuat hükümlerine istinaden hukuki tasarruf yapma yetkisi tanınan ortaklıklar, ihraç edeceği mala göre ilgili İhracatçı Birliği Genel Sekreterliğine üye olmak kaydıyla ihracat yapabilirler.
Türkiye’de en çok kullanılan ihracat teşvik sisteminin Dahilde İşleme Rejimi olduğu yazımızın önceki bölümlerinde belirtmiştik. Bu rejimin amacı ise dünya piyasa fiyatlarından hammadde temin etmek suretiyle ihracatı artırmak, ihraç ürünlerine uluslararası piyasalarda rekabet gücü kazandırmak, ihraç pazarlarını geliştirmek ve ihracat ürünlerini çeşitlendirmektir.
Son yıllarda eşyaların ülkeler arasında çok hızlı dolaşım imkânı bulunması hem nihai tüketici olarak bireylerin hem de ticari faaliyetlerde bulunmak üzere şirketlerin ürün ve hizmetleri hızlı bir şekilde temin edebilme özelliğine sahip olması, dış ticarette rekabeti arttırıcı bir unsur olarak ortaya çıkmaktadır. Dahası finans piyasalarında, uluslararası para hareketliliğinin gelişen teknoloji ile birlikte hızlı ve kolay bir biçimde kullanılabilir olması da uluslararası rekabeti artıcı bir etkendir. Küreselleşme, artan eşya ve para hareketliliği ile birlikte şirketler dünyanın çeşitli ülkelerindeki eşyayı gümrük ve dış ticaret mevzuatına uygun olmak kaydıyla hızlı bir şekilde temin edebilmektedirler. Yine bilgi teknolojilerinin gelişmesine bağlı olarak farklı ülkelerdeki aynı ya da aynı benzer ürünlerin fiyat karşılaştırılabilmesi imkânın da gelişmesi uluslararası eşya piyasasındaki rekabeti daha artırmaktadır.
Türkiye’nin 500 milyar usd ihracat hedefine ulaşabilmesi, uluslararası piyasalarda rekabet edebilmesi ve yeni pazarlar bulmasına bağlıdır. Ticaret Bakanlığı bu bağlamda hem yeni ihracatçıların oluşması hem de mevcut ihracatçıların yeni pazarlara ulaşabilmesi için yapay zekâ teknolojinin kullanıldığı Kolay İhracat Platformunu ihracatçıların kullanımına sunmuştur. Kolay ihracat platformu hem ihracatçıların hem de ihracata yeni başlayacak firmalar için gerekli tüm bilgileri tek kaynakta toplayarak, akıllı ihracat robotuyla firmalara yurt dışına açılabilmeleri için hedef pazar önerileri sunmak üzere hayata geçirilmiş bir platformdur. Akıllı ihracat robotuyla küresel veriler, Türkiye verileri ve firma verileri tek merkezde toplanarak, firmalara özelleştirilmiş hedef pazar önerileri sunulmaktadır. Yapay zekâ teknolojisini kullanan akıllı ihracat robotuyla 5000’den fazla ürün grubu 23 sektör ve yaklaşık 200 ülke için farklı veri kaynaklarının entegrasyonuyla elde edilen yüzbinlerce veri işleniyor ve firmaya özel hedef pazar önerileri sunuluyor.
Akıllı ihracat robotu, makine öğrenmesi tekniklerini kullanarak dünya ticaretine ilişkin pek çok farklı kaynaktan derlenen veriyi işleyerek, firmanın profilini, ihracat geçmişini ve tercihlerini de dikkate alarak firmaya özelleştirilmiş hedef pazar önerileri sunuyor. Akıllı ihracat robotu, ihracatçılara aynı zamanda tamamlayıcı ürün önerisi de sunuyor. İhracatçılar robotu çalıştırmak için işlem yapmak istedikleri uluslararası ürün grubu kodu anlamına gelen GTİP kodunu ya da ürün grubunun adını girerek ihracat stratejileri ve tercihlerini seçerek robotu çalıştırarak işlem yapabilmektedirler.
Akıllı ihracat robotu, küresel veriler, Türkiye verileri ve ihracatçıdan temin edilen bilgiler ışığında çalışarak firmaya özel olarak hazırlanmış önerileri üretiyor ve ihracatçı için potansiyeli en yüksek ilk 15 ülkeyi görselleştirerek sunuyor. İhracatçı, ilgilendiği ülkenin pazara giriş haritasına girerek seçili ürünün ilgili ülkeye nasıl ihraç edilebileceği ve ihracat sırasında hangi konulara dikkat etmesi ile ilgili detaylara erişebiliyor. Ülkedeki potansiyel ithalatçılar kısmında ihracatçılar için kilit öneme sahip olan potansiyel alıcıların bilgilerine yer veriliyor. İhracatçılar işlem yapmak istedikleri ürün grubu ve hedef pazarı seçtikten sonra pazara giriş haritasında yer alan ithalatçı listesine ulaşabiliyor. İthalatçılardan birinin seçilmesi durumunda firmanın adı, şehir bilgisi, posta kodu, web adresi, telefon numarasına erişim sağlanabiliyor.
Türkiye ekonomisinin ihracata dayalı büyüme modelini benimsemesi, ihracat hedeflerine ulaşabilmesi ve uluslararası alanda rekabet gücüne ulaşabilmesi için ihracatının artması gerekmektedir. Bugün Türkiye’nin ithalatı ihracatından fazla olduğundan ekonomik parametrelerde cari açık oluşmaktadır. Bu bağlamda yerli üreticinin desteklenmesi, ithalatın azaltılması ile birlikte mutlaka ihracatın artırılması gerekmektedir. Uluslararası alanda rekabet gücü kazanılması ve ihracatın artırılması için yeni pazarlara ulaşılması gerekmektedir. Yeni pazarlar bulunması noktasında Ticaret Bakanlığı tarafından uygulamaya koyulan kolay ihracat platformu ücretsiz olarak mevcut ihracatçılara yeni pazarlar ve potansiyel müşterilerin iletişim bilgilerini sunmakta, ihracata ilk defa başlamak isteyen firmalara ise eğitici adımlarla danışmanlık hizmeti sunmaktadır.
Ülkemizin ihracata yönelik uyguladığı teşviklerden en çok uygulama alanı bulan sistem ise Dahilde İşleme Rejimidir. Ticaret Bakanlığı’nın verilerine bakıldığında; 2019 yılında toplam ihracatın %41,3’ü, 2020 yılında ise %41’i dahilde işleme rejimi kapsamında gerçekleştirilen işlemlerden oluşmaktadır.
Yine son yıllarda öne çıkan ihracat türlerinden biri de ‘‘Mikro İhracat’’ kavramıdır. Mikro ihracat; ihracat işlemlerinin yetkilendirilmiş hızlı kargo firmaları tarafından elektronik ortamda yapılabilmesini sağlayan bir ihracat modelidir. Klasik ihracata göre bazı farklılıklar ve bazı avantajlar içermektedir. Mikro ihracat, en fazla 300 kg ağırlığında olan ve değeri en fazla 15.000 Euro olan farklı bir gümrük rejimini gerektirmeyen ihracat işlemlerinin elektronik ticaret gümrük beyanı (ETGB) ile yapılmasıdır. Mikro ihracatın bazı avantajları ise; noter tasdikli vekaletnameye gerek olmaması, ihracatçılar birliği kaydının aranmaması, ihracatçıların gönderilen ürünlerden KDV iadesi alabilmesinin yanı sıra hafta sonu da gönderilerin yapılabilmesidir.
Kaynakça:
https://www.aa.com.tr/tr/ekonomi/yapay-zeka-yok-ettiginden-fazla-is-firsati-sunacak-/2032785, Ticaret Bakanlığı Kolay İhracat Platformu Tanıtım Videosu
İlker ÇOLAKVERMİŞ
Uniq Group Gümrük Müşavirliği A.Ş
Gümrük ve Dış Ticaret Direktörü